Bağımsız Denetim Raporu Nedir?

Bağımsız denetim raporu, bir şirketin finansal tablosu/mali durumunu gösteren belgelerdir. Başka deyişle; bir şirket tarafından hazırlanan finansal tabloların kalitesi ve doğruluğu hakkında bağımsız bir denetçi tarafından verilen resmi bir görüştür. Kulağa ne kadar basit gelse de, denetim raporları aslında oldukça karmaşık olabilir. Denetim raporlaması için gereken bazı bilgiler kolayca bulunamaz ve bazı bilgiler özneldir.

Ayrıca bir denetçinin sunabileceği birden fazla denetim raporu ve görüşü türü vardır. İyi yapıldığında, bir denetim raporu yönetim kuruluna, denetim komitesine ve yatırımcılara kuruluşun finansal performansı hakkında derin bir içgörü sağlayabilir. Ayrıca denetçilerin bir şirketin finansal raporlaması hakkında yorum yapmasına ve iyileştirme fırsatları sunmasına olanak tanır. Bu yazıda bağımsız denetim raporu nedir, neden hazırlanır, hangi bilgiler yer alır öğrenebilirsiniz.

Bağımsız Denetim Nedir?

Bağımsız denetim, bir şirketin mali tablolarının doğruluğunu, şeffaflığını değerlendiren bağımsız bir kontrol mekanizmasıdır. Bu işlemi gerçekleştiren denetçi; şirketin muhasebe kayıtlarını, işlem belgelerini, finansal raporlamayı vb. değerlendirir. Amaç ise şirketin finansal durumunu tarafsız bir şekilde yansıttığını kullanıcılara göstermektir. Burada “kullanıcı” dediğimizde hissedarlar ve diğer paydaşları kastediyoruz. Özetle bağımsız denetim, bağımsız bir uzman tarafından veri toplama ve değerlendirme sürecidir. Bu süreç, bir firmanın finansal tablolarının ve diğer finansal verilerinin önceden belirlenmiş kriterlere uygunluğunu araştırmak ve bir rapor hazırlamak için yapılır.

Türkiye’de bununla ilgili olarak Bağımsız Denetim Yönetmeliği var. Bu yönetmelikte bağımsız denetim şu şekilde ifade ediliyor: “Finansal tablo ve diğer finansal bilgilerin, finansal raporlama standartlarına uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul güvence sağlayacak yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtlarının elde edilmesi amacıyla, denetim standartlarında öngörülen gerekli bağımsız denetim tekniklerinin uygulanarak defter, kayıt ve belgeler üzerinden denetlenmesi ve değerlendirilerek rapora bağlanması.”

Yine aynı yönetmeliğe göre denetçi ise bağımsız denetim yapmak üzere, 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre yeminli mali müşavirlik ya da serbest muhasebeci mali müşavirlik ruhsatını almış meslek mensupları arasından Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilen kişilerdir. Yönetmelik belirli dönemlerde güncellenebilir. Bu yüzden güncel yönetmelik maddelerini incelemenizi öneririz.

Bağımsız Denetim Raporu Neden Hazırlanır?

Öncelikle yasalar gereği bağımsız denetime tabi olan şirketler vardır. Bağımsız denetime tabi olma kriterleri ilk kez 23.01.2013 tarihli 28537 sayılı Resmi Gazete’de 2012/4213 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlendi. 6 Nisan 2024 tarihinde ise 32512 sayılı Resmi Gazete’de 8313 sayılı “Bağımsız Denetime Tabi Şirketlerin Belirlenmesine Dair Kararda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Karar” yayımlandı.

Belli dönemlerde kararlar güncellenebiliyor. Bununla beraber 2024 ve sonrası için geçerli olan, güncel kriterlere göre aşağıdaki üç ölçütten en az ikisinin eşik değerlerini art arda iki hesap döneminde aşan şirketler bağımsız denetime tabidir:

• Aktif toplamı 150 milyon Türk lirası
• Yıllık net satış hasılatı 300 milyon Türk lirası
• Çalışan sayısı 150 kişi

Örneğin bağımsız denetime tabi olmanın genel ölçütlerinin (aktif toplamı 150 milyon TL, yıllık net satış hasılatı 300 milyon TL ve çalışan sayısı 150 kişi) en az 2’sini 2022 ve 2023 yıllarında sağlayan şirketlerin, 2024 yılı için bağımsız denetim yapma mecburiyetleri vardır. Bu yasal yükümlülüklerin yanı sıra bağımsız denetim raporu hazırlanmasının başlıca sebepleri şunlardır:

• Güven ve Şeffaflık: Rapor, şirketin mali tablolarının objektif bir gözden geçirildiğinin kanıtıdır.
• Paydaşları Bilgilendirme: Yatırımcılar, hissedarlar, tedarikçiler ve diğer paydaşlar için rapor güvenilir bilgi kaynağıdır.
• Risk Yönetimi: Finansal riskler gibi unsurlar, bu rapor sayesinde belirlenir ve giderilmesi için yönetime öneride bulunulur.
• Finansal İtibar: Ulusal ya da uluslararası pazarda itibar sahibi şirketlerin mali tabloları güvence altına alınır.

Bağımsız Denetim Raporunda Hangi Bilgiler Yer Alır?

Birçok bağımsız denetim raporu örneği genellikle şu bölümlerden oluşur:

• • Başlık ve Giriş: Raporun kime yazıldığı, hangi finansal dönemi kapsadığı belirtilir.
  • Denetçi Görüşü: En kritik kısımlardan biridir. Denetçinin finansal tablolar ile ilgili yaptığı incelemeler sonucunda kanaati yer alır. Denetçi görüşü olumlu, olumsuz, şartlı görüş veya görüş bildirmekten kaçınma şeklinde yer alır.

• Kapsam: Uygulanan denetim prosedürleri, testler, örnekleme yöntemleri açıklanır.

• Öneriler: İlgili taraflara öneriler sunulur. Denetim sonucunda ortaya çıkan eksiklikler veya iyileştirme noktaları belirtilir.

• Önceki Dönemle Karşılaştırma: Tablo ve notlarda geçmiş dönemle karşılaştırma yapılabilir.
• Ek Açıklamalar: İç kontrol eksiklikleri, değişen muhasebe uygulamaları gibi unsurlar eklenir.
• İmza ve Tarih: Denetim firmasının yetkilisi, imzası ve denetim raporunun tarihi bu bölümde yer alır.

Bağımsız Denetim Raporu Türleri Nelerdir?

4 tür bağımsız denetim raporu vardır:

• Olumlu Görüş İçeren Rapor: Bağımsız Denetim Standardı (BDS) 700 uyarınca bağımsız denetçi; finansal tabloların raporlama çerçevesine uygun olarak hazırlandığı sonucuna varırsa olumlu görüş verir.
• Sınırlı Olumlu Görüş İçeren Rapor: BDS 705 uyarınca denetçi, yeterli ve uygun denetim kanıtı bulamadıysa ya da tespit edilmemiş yanlışlıkların finansal tablolar üzerindeki muhtemel etkilerinin önemli olabileceği ancak yaygın olmayabileceği sonucuna varırsa sınırlı/şartlı görüş verebilir.
• Olumsuz Görüş İçeren Rapor: Yeterli ve uygun denetim kanıtı bulamayan bağımsız denetçi, yanlışlıkların tek başına veya toplu olarak finansal tablolar için önemli olduğu sonucuna varırsa olumsuz görüş verir.
• Görüş Bildirmekten Kaçınılan Rapor: Bağımsız denetçi, görüşüne dayanak teşkil edecek yeterli ve uygun denetim kanıtı elde edemezse ve -varsa- tespit edilmemiş yanlışlıkların finansal tablolar üzerindeki muhtemel etkilerinin önemli ve yaygın olabileceği sonucuna varırsa, görüş vermekten kaçınabilir.

Bağımsız Denetim Süreci Nasıl İşler?

Bağımsız denetim süreci planlama, testler, analitik incelemeler ve raporlama gibi aşamalardan oluşur. Örneğin ilk adım olan planlamada, bağımsız denetçi, sektörü, şirkete ait finansal riskleri inceler ve plan oluşturur. Ardından Toplanan kanıtlar değerlendirilir, bulgular analiz edilir ve raporun ana hatları çıkarılır. En son görüş bildirme ve raporlama aşamaları vardır. Rapor düzenlenir ve yönetim kurulu ya da genel kurula sunulur.

Bağımsız Denetim Raporu Ne Zaman Hazırlanır?

Bağımsız denetim raporu ne zaman verilir ona da bakalım. Yıllık bağımsız denetim süreci genellikle işletmenin mali yılı sonunda gerçekleştirilir. Bununla birlikte denetim raporu, şirketin finansal yılını izleyen 4 – 6 ay içinde tamamlanıp yayımlanabilir.

Bunun yanı sıra bağımsız denetim raporu son tarih bilgisini de verelim: Denetimin yapılış amacına/kapsamına bağlı olmaksızın, tüm bağımsız denetim raporları imza tarihinden itibaren en geç 30 gün içerisinde Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumuna bildirilmelidir.

Bağımsız Denetim Raporu Hazırlarken Nelere Dikkat Edilmelidir?

Aslında yukarıda yer alan tüm bilgilere dikkat etmeniz oldukça önemli. Bunun yanı sıra aşağıda maddelerde topladığımız unsurlara da mutlaka dikkat edin:

• Denetçinin Niteliği: Muhasebe ve yönetimden bağımsız, kalifiye bir denetçi seçilmelidir.
• Yasal Yükümlülük: Türkiye’de bir Bağımsız Denetim Yönetmeliği var. Bu yönetmeliğin içindeki bazı bilgiler ve maddeler belli zamanlarda değişebilir. Bağımsız denetim raporu hazırlığınız öncesinde mutlaka yönetmeliğe göz atın.

• Riskli Alanlar: İç kontrol, varlık değerlemesi, şüpheli alacaklar gibi alanlarda hassasiyet gösterilmelidir.
• Kapsam: Özellikle Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumuna bildireceğiniz denetim raporunda sadece Finansal Tablolar Hakkında Hazırlanan Denetçi Raporu değil, Yıllık Faaliyet Raporu Hakkında Denetçi Raporu ve Riskin Erken Saptanması Sistemi ve Komitesi Hakkında Denetçi Raporu da sunulmalıdır.
• Rapor Formatı ve Sunum: Görüş net, açık, anlaşılır olmalı ve paydaşlar tarafından kolayca okunabilmelidir.

Neden İyi Hazırlanmış Bir Denetim Raporu Önemlidir?

Çok basit: Şeffaflık, güvenilirlik ve itibar için! İyi hazırlanmış bu tür raporlar, kurumsal itibarın korunmasına yardımcı olur. Ayrıca yatırımcı ve kredi kurumları için güven sağlar. Yasal uyumluluk, şirketin geleceği gibi farklı pek çok faydadan da söz edebiliriz.