İş dünyasının süper kahramanları
Psychology Today dergisinin Ocak/Şubat sayısında yayınlanan “Süper işbitiricilerle (supertasker) tanışın” başlıklı yazıya göre; süper işbitirici olarak tanımlanan bir grup insan, ortalama bir insana göre daha çok şeyi başarabiliyor.
Bu kişiler iki veya daha çok işi hızlı, duraksamadan, şaşırmadan ve en önemlisi hatasız bir şekilde tamamlayabiliyorlar. Üstelik bu özelliklerini işlerinin her dakikasında koruyabiliyorlar. Fakat onları diğerlerinden ayıran en temel özellik; daha çok şeyi görmezden gelmeleri ve daha az duygusal davranmaları…
İki işi bir arada yapmak neredeyse imkansız!
Canlı yayın sunucularını, futbol hakemlerini, savaş muhabirlerini düşünün. Dikkatini vermek, karar almak ve bilgileri süzgeçten geçirip gerçek anlamda algılamak saniyeler içerisinde gerçekleşiyor ve işlerinin kaderini bu üç yetinin birbirinden ayrılmaz şekilde işlemesi belirliyor.
Utah Üniversitesi’nden Kognitif Psikiyatr David Strayer’a göre, “süper işbitirici” iki zorlayıcı işi duraksamadan veya hata yapmadan başarılı bir şekilde tamamlayabilen kişilere deniyor. Bu kişilerin varlığı, dikkat uzmanlığı üzerine uzun zamandır çalışan Strayer için sürpriz olmuş. ABD’li psikiyatr, deneylerinde, birden fazla işi bir arada yapabileceğimizi düşünmemize rağmen, (örneğin araba kullanırken radyoda dinlemek istediğimiz kanalı bulmak gibi) gerçekte birçoğumuzun aynı anda ancak bir işe odaklanabildiğimizi belirtiyor. Strayer’a göre, bir işi yavaşlatıp diğerini yapıyoruz veya hızdan ödün vermezsek birini aksatıyoruz ve hata yapıyoruz.
Diğer bir deyişle, “multitasking” yani birden fazla işi bir arada yapma kavramı bir efsaneden öteye gidemiyor. Beynimiz iki işi hiçbir zaman aynı anda yapmıyor, sadece iki iş arasında hızlı geçişler yapıyor. Dikkat, hafıza ve odağı bir araya getirip spontan bir şekilde değiştire değiştire iki işi tamamlamış oluyoruz.
Strayer’ın çalışmaları korkutucu bir sonucu ortaya çıkarıyor: Araba kullanırken cep telefonuyla konuşmak gibi basit bir işi yapmak dahi insanın zihnini donduruyor ve 1-2 kadeh içki içmekle aynı etkiyi yaratabiliyor.
Onlar üç işi aynı anda yapabiliyorlar
Ancak 5 yıl kadar önce Strayer bu kurala bir istisna bulmuş: Deneye katılanları bir araba kullanma simülatörüne bindirmiş, aynı zamanda da 2 farklı zihinsel aktiviteyi tamamlamalarını istemiş. Bu aktiviteler; kelimelerin sırasını ezberlemek ve basit matematik problemleri çözmekmiş. Bir arada yapması gerçekten zor olan bu aktivitelere katılırken birçok katılımcı bocalamış: matematik problemlerine yanlış cevaplar vermiş, simülasyonun parçası olarak tasarlanan engellere takılmış veya sabrını ve zekasını zorlayan deneyi yarıda bırakmış.
Fakat deneyin sonucunda bir tek gönüllü üç aktiviteyi aynı anda hatasız bir şekilde tamamlamayı başarmış. Peki, programda bir sorun mu çıkmıştı ya da gönüllü hile mi yapmıştı? Hayır. Strayer’a göre, adamın performansı olağanüstüydü.
Bu çalışmayı takip eden başka çalışmalarda Strayer insanların birden fazla işi iyi yapabilme yetilerini test etmeye devam etmiş. Verileri toplayıp analiz ettiğinde çalışmaya katılan gönüllülerinin sadece yüzde 2.5’inin sıra dışı yeteneklerinin olduğu ortaya çıkmış. Birden fazla zorlayıcı görev onların zihnini bloke etmiyor, onları strese sokmuyormuş.
Dikkat, karar verme ve verileri işlemenin kişiden kişiye büyük değişiklikler gösterse de “süper işbitirici” olarak tanımlanan olağanüstü kişileri diğerlerinden ayıran belirgin bir özellik var. Bu kişiler ortalamadan çok uzak olan istisnalar. Beyin görüntülemelerine dayanarak bu kişilerin beyinlerinin son derece etkili bir şekilde çalıştığını söyleyebiliriz. “Süper işbitirici”lerin muhteşem performansına rağmen, dikkatten sorumlu nöron bağlantılarının söz konusu işi yaparken ortalama insanlara göre daha az metabolik aktivite içinde olduğu görünüyor.
Süper işbitirici kimdir?
- Süper işbitirici beynini seçici bir şekilde kontrol eder. Hangi bilgiyi almak istediğini hangisini yok sayması gerektiğini bilinçli bir şekilde seçer.
- Stres altında daha iyi performans gösterir, duygularını ustaca kontrol edebilir, detaylı ve komplike bilgileri zihnine hızla işler ve görünenin ötesinde olup bitenden sonuç çıkarır.
- Dikkat dağıtan şeyleri (yan masada çalışan çalışma arkadaşının özel telefon konuşmaları veya önemsiz şeyleri kafada kurma gibi) görmezden gelme yeteneğine sahiptir.
İster “süper işbitirici”lerden olun ister ortalama bir insan… Dikkatinizi dağıtan kişileri yok saymada ne kadar başarılıysanız, hatasız bir şekilde birden fazla işle uğraşmanız o kadar mümkün olacaktır. Ortalama insanların da “süper işbitirici”lerden çıkaracakları bir ders var: İki işi bir arada yapamasanız da bir işi mükemmel yapmanız için odaklanmanız ve dikkat dağıtıcılara kulak tıkamanız şart. (Dünya)
