Kod Adı: İBP

İnsan beyni, milyarlarca nörondan oluşan bilebildiğimiz en karmaşık makine. AB Komisyonu tarafından Geleceğin Geliştirilebilir Teknolojisi; seçilen iki projeden biri “İnsan Beyni Projesi”. Proje tamamlandığında, beynin gizemi çözülmüş olacak…

Bilim insanları, sırları henüz çözülemeyen insan beynini daha yakından inceleyebilmek için bir çalışma başlatıyor. Fikir ve amaç basit: Süper bir bilgisayarda tam bir insan beyni yaratmak. İnsan Beyni Projesi (Human Brain Project) olarak bilinen bu çalışma eldeki veriler ve teknolojik kaynaklar birleştirilse bile ancak 10 yılda tamamlanabilecek. 

İnsan Beyni Projesi (İBP)’nde araştırmacılar, sistematik olarak beynin yapı taşları olan nöronları inceleyecekler. Tüm dünyadaki bilim insanlarınca üretilen bu biyolojik datayı toplayıp bir araya getirecek, bilgiyi süper bir bilgisayarda işleyecek muazzam bir simülasyona entegre edecekler. Sonuç olarak şimdiye dek üretilen en doğru insan beyni modeli ortaya çıkacak.

Bu proje, beyin bilimi için kilit bir noktada olduğu gibi günümüzün bilişim dünyasında da devrim yaratacak. Çünkü insan beyninin bütününün simülasyonunu yaratabilmek için bugünkünden bin kat daha güçlü bilgisayarlar gerekiyor. Depolama merkezi olarak geliştirilecek bu bilgisayar, beynin tüm detaylarını kaydedecek. Günümüz bilgisayarları bu karmaşık sistemi hesaplayabilmek için çok yetersiz kaldığından bu projeyle birlikte yeni süper bilgisayarların geliştirilmesi de tetiklenmiş oluyor. Bilme yetisinin anlaşılmasıyla “nöro-morfik” adı verilen bilgisayarların tasarlanması mümkün olacak. Bu cihazlar mikro elektriğin gücü ile insan zekasının esnekliğini birleştirebilecekler. Elbette tüm bunların gerçekleşmesi için yepyeni bir yazılıma da ihtiyaç duyulacak.

İBP sayesinde karmaşık olan insan beynini incelemenin kolaylaşması ve yoğun veri toplanması hedefleniyor. Toplanan veriler tıp ve bilişim alanlarında kullanılabilecek.

Projeye Türkiye de dahil

İBP, İsviçre’nin Lozan kentinde, Lozan Teknik Üniversitesi (EPFL) koordinatörlüğünde yürütülüyor. 13 kuruluşla başlayan proje, şu anda İsviçre, Almanya, İspanya, Belçika, İsveç, Fransa, İngiltere ve İspanya gibi ülkelerin yanı sıra ABD ve Kanada gibi başka ülkelerden gelen katılımcılar eşliğinde dünya çapında 80’den fazla işbirlikçiye ulaşmış durumda.

Projenin tek Türkiye yürütücüsü olarak seçilen Sabancı Üniversitesi’nden Dr. Volkan Özgüz ve Prof. Yaşar Gürbüz önderliğindeki teknik bir ekip, TÜBİTAK desteği ile nörobenzetimli bilgi işlem mimarileri, çok düşük enerjilerle çalışan yeni bilgi işlem devreleri ve donanım platformları geliştirecekler. Bu da araştırmacıların insan beyninin mimarisine ve devre yapısına dayalı yeni bilişim sistemleri tasarlamasına ön ayak olacak.

Proje, 2013’ün son aylarında başlayacak ve yaklaşık 10 yıl devam edecek. İBP, Avrupa’nın önemli bilim adamlarının koordinatörlüğünde yürütülecek. Projenin toplam maliyetinin 1.19 milyar Euro olması bekleniyor.

Beyni çözünce ne olacak

• İnsan Beyni Projesi, insan beyninin gerçekçi bir simülasyonunu yaratacak. Bu yeni araç zihnin nasıl işlediğini anlamak, beyin hasarlarını araştırmak ve yeni elektronikler geliştirmek için kullanılacak.

• İBP sayesinde yeni programlama teknolojileri yapılacak. Beyin rahatsızlıklarıyla mücadelede yeni stratejiler geliştirecek ve elektronikte bir devrim yapacak. Ancak hepsinden önce evrendeki en gizemli fenomen olan insan beyni üzerinde çalışmayı sağlayacak devrim niteliğinde yepyeni bir araç sunacak.

• Beyin hastalıkları Avrupa’da kanser, kalp ve şeker hastalıklarının toplamından fazla maliyete sebep oluyor. Bilim insanları ve hastaneler nörolojik bozukluklara yeni tedaviler bulabilmek için işbirliği yapacaklar. Beyin tarama gibi verileri toplayıp, hastalıkları teşhis edebilmede daha iyi yollar geliştirmek için kullanacaklar.

• Şu an elimizde insan beyninin gelişimini ve düzenini tanımlayan moleküler yapısını anlamamızı sağlayacak mavi bir kopyası bulunuyor. Bu bize muhteşem bir fırsat da sunuyor: Yüzlerce farklı beyin hastalıklarına sebep olan DNA mutasyonlarının bu hastalıkları nasıl oluşturduğunu anlama fırsatı.

• Olası ilaçları test edilebilmek için hayvanların kullanılmasına gerek olmayan, insanlara yaklaşan ve sorunun çözülmesinde tedavilerin ne derece etkili olacağı hakkında bilgi verecek yöntemler olacak.

• Doğrudan tıpkı beyin gibi modellenmiş sistemler olacak. Silikon üzerinde fiziksel beyin devresi modelleri üretilecek.

• İBP, uzayın derinliklerini görüntüleyecek dev bir teleskop yapmak gibi.  Beynin derinliklerine bakarak deneysel ve teorik olarak imkansız gibi görünen sorular sorabileceğiz.

İnsan beynini inşa edip benzeştirebilen,  beyin rahatsızlıklarını objektif olarak sınıflandırabilen ve yepyeni programlama cihazları oluşturan bir altyapı, İBP ile kurulmuş olacak. Projenin hangi noktasında ve zamanında hangi teknolojinin kullanılacağını ve insan beyninin karmaşıklık düzeyine erişmesini sağlayacak şekilde sistemlerimizi nasıl yükseltebileceğimizi şu an biliyoruz fakat uygulayamıyoruz. İBP bu yöntemleri hayata geçirmemizi sağlayacak.